Page 30 - Belediyelerde Muhasebe Uygulamaları

BELEDİYELERDE MUHASEBE UYGULAMALARI
1.3.3. Modern Bütçe Sistemi
Devletin ekonomik hayatta üstlendiği fonksiyonların giderek artmasına paralel
olarak ekonomik politikaların en etkili araçlarından biri olan bütçe sisteminde de bü-
yük gelişmeler olmuştur.
İlk olarak Birinci Dünya Savaşının arkasından 1929 Büyük İktisat Buhranı ve
nihayet ikinci dünya savaşının ortaya çıkardığı şartlar, devletin iktisadi hayat içerisin-
de daha etkin görev olmasına neden olmuştur. Diğer taraftan, sosyal devlet anlaşışında
meydana gelen gelişmeler, başka bir deyişle, devletin toplumun her kesimine yardım
elini uzatma düşüncesini benimsemesi ve teknolojik alanda meydana gelen gelişmele-
rin ülkeye kazandırılması gibi hususlar; bir yandan kamu harcamalarının artmasına
sebep olurken diğer yandan devletin ekonomiye müdahale boyutunu genişlemesine
neden olmuştur.
Kamu harcamalarının giderek artması, yapılan harcamaların etkinlik ve verim-
lilik yönünden de ele alınması hususunu gündeme getirmiştir. Bu yüzden, ülke yöne-
timini elinde bulunduranlar, devamlı değişen şartlara uygun bir bütçe sistemini geliş-
tirmeyi önemli bir görev saymışlardır. Böylece, istenen hedeflere en kısa zamanda ve
en az kaynak kullanımı ile ulaşmayı sağlayacak yeni bütçe sistemleri geliştirilmiştir. Bu
şekilde ortaya çıkan başlıca modern bütçe sistemleri, “performans bütçe sistemi” ile
“planlama-programlama-bütçeleme sistemi”dir.
a) Performans bütçe sistemine, “iş bütçesi” ya da “başarı bütçesi” de denir. Bu
bütçe sistemi, kıt olan kaynaklarla en fazla kamu hizmeti üretimini amaçlayan bir büt-
çe tekniğidir. Bu nedenle, önemli olan yapılan harcamanın miktarı değil, harcamaların
sonucunda elde edilen ürünlerin sağladığı faydadır.
b) Program bütçe sistemi, performans bütçe sisteminin gelişmiş bir şeklidir.
Program bütçe sistemi, çeşitli fonksiyonlara ayrılan kamu hizmetlerinin, bütçede önce-
lik sırasına göre programlanması esasına dayanır.
Program bütçe, kamu yönetiminin belirlenen amaçlarına ulaşmak için mevcut
kaynakların alternatif programlar arasında tahsisinde, yöneticiler tarafından rasyonel
kararların alınmasına imkân sağlayan bir bütçe tekniğidir.

1.4. Ülkemizde Bütçe Uygulamaları
Türkiye’de bütçe uygulamasına geçilmesi, ilk olarak 1839 tarihli Tanzimat Fer-
manı ile kabul ve ilan edilmiştir. Bu dönemden sonra ilk uygulama 1841-1842 mali yı-
lında gerçekleşmiştir.
Meşrutiyet’e (1876) kadar siyasi açıdan bütçe, Sultan’ın yetkisinde bir değişikli-
ğe yol açmayan ve sadece hükümete tanınan gelir ve harcama yetkisini bildiren belge
niteliğindedir. 1876 tarihli I. Meşrutiyet Anayasası kabul edildiğinde ise Osmanlı Rus
savaşı nedeniyle meclis kapatılarak, bütçenin yeni niteliğiyle uygulanması da, 1908
tarihindeki II. Meşrutiyet’e ertelenmiştir. Bu dönemde devlet bütçesinin uygulanması-
nı bir düzen altına almak amacıyla 1910 yılında hazırlanan Muhasebe-i Umumiye Ka-
nunu 1911’de yürürlüğe konulmuştur

6 | TBB